Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, Gelibolu adını taşısa da Eceabat ilçesi sınırları içindedir. Yarımadanın güney ucunda, Eceabat ilçesinin hemen hemen tamamını kapsayan ve Çanakkale Boğazı'nın Avrupa yakasında 33.000 hektara yayılan büyük bir parktır. 1973'te kurulmuş olup, B.M. Milli Parklar ve Koruma Alanları listesinde yer almaktadır.
Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Deniz ve Kara Muharebeleri’nin yapıldığı yerler, Gelibolu Yarımadası içerisindedir. Batık gemiler, toplar, siperler, kaleler, burçlardan ve savaşla ilgili yüzlerce başka kalıntıdan oluşan geniş bir yelpazenin yanı sıra, 60.000'i aşan Türk şehidinin, 250.000'i aşan Avustralya, Yeni Zelanda, İngiliz ve Fransız askerlerinin savaş mezarları ve anıtları buradadır.
Muharebe alanları, savaş mezarları, anıtlar ve savaşla ilgili kalıntılar "Tarihi Sit Alanı" ve "Kültürel Varlık" olarak tescil edilmiştir. Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nı en iyi şekilde gezebilmek için Eceabat İlçesi’ni başlangıç kabul etmemiz gerekir.
Milli Park Nasıl Gezilmeli ?
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nda, tarihe yolculuk için, geziye Eceabat’tan başlanmalıdır.
Merkez’den faribotla yarım saatte Eceabat’a ulaşılır. Trakya’dan gelenler ise, isterlerse yolları üzerindeki şehitlikler, kaleler ve tanıtım merkezi’ni ziyaret ederek, kuzey bölgesinden başlayabilirler, ancak ziyaretler çoğunlukla, güney bölgesi yönünde yapılmaktadır.
Eceabat-19. Tümen Karargah Binası
19.Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal’in,”Maydos Mıntıka Komutanı” olarak atanıp, Eceabat’ta “Karargâh Merkezi” olarak seçtiği bina restore edilmiş ve “Kültür Evi” olarak hizmete açılmıştır.“Tarihe Saygı” heykelinin yanında yer alan tarihi yarımadanın büyük kabartma haritası üzerinde, anıtlar, şehitlikler, tabyalar ve mezarlıklar maket halinde gösterilmiştir.
Milli Park Yönetim Merkezi
Güneye doğru yaklaşık bir kilometre ilerleyerek Milli Park İdare Merkezi’ne ulaşırız. Otuz üç bin hektarlık Tarihi Milli Park buradan yönetilmektedir. Binanın içinde toplantı salonu ve küçük bir tanıtım müzesi bulunmaktadır. Doğusunda Çam Burnu Kalesi kalıntıları mevcuttur.Güneyinde ziyaretçilerin yemek yiyebileceği büyük bir salon hizmete açılmıştır.Güneyinde İsimsiz Yüzbaşı Mezarı ve üst tarafta “Balkan Şehitliği”ni görmüş oluruz. Yine güneyinde, ziyaretçilerin yemek yiyebileceği büyük bir salon hizmet vermektedir.
Ağa Deresi Vadisi Şehitliği
Balkan Şehitliği’ni geçtiğimiz zaman, sağ tarafta genişçe bir vadi yer alır. Bu vadide yapılan jeofizik çalışmalarda on üç ayrı yerde şehitlik tesbit edilmiştir.Yaklaşık üç bin şehidin gömülü olduğu sanılan “Ağa Dere Vadisi”ne Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce yörenin en büyük şehitliği projesinin yapımı başlatılmıştır.
Kilitbahir Kalesi ve Sarı Kule Müzesi
Kilitbahir yerleşim alanına doğru devam ettiğimizde, sağda Değirmen Burnu Tabyası, sol taraftaki iskelenin yanında Yüzbaşı Tahir Bey Anıtı’nı görürüz. Sağ taraftaki tepelere doğru baktığımızda, 55 metre yüksekliğindeki “Mehmetçik Silueti”ni görürüz. Sağ taraftaki “Kaşıkçı Dede” mezarının yanından ilerleyerek, Kilitbahir Kalesi kapısından geçmiş oluruz. Aynı dönemde yapılmış olan Çimenlik Kalesi 1200 m. karşısındadır. Kanuni döneminde gözetleme amaçlı olarak yapılan “Sarı Kule”de, savaş eserleri sergilenmektedir.
Namazgah Tabyası
Sarı Kule’nin güneydoğusunda bu bölgenin en büyük tabyası görülmektedir. Abdülaziz tarafından yaptırılan tabyada yirmi altı bonet ve aralarında irili ufaklı onaltı top yatağından oluşmaktadır. Deniz savaşları ile ilgili belgesel film oynatılmakta, deniz savaşında batırılan gemilerin maketleri ile kazı sırasında çevrede bulunan savaş malzemeleri sergilenmektedir.
Seyit Onbaşı-Rumeli Mecidiye Şehitliği ve Mecidiye Tabyaları
Yolun sağ tarafında ilerlediğimizde, Rumeli Mecidiye Şehitliği ve Tabyaları karşımıza çıkar. 18 Mart günü yapılan müthiş bombalama sonucu hayatını kaybeden şehitlerimiz, hemen sol taraftaki Mecidiye Şehitliği’ne gömülmüşlerdir. Güneye doğru uzanan ikinci tabyada, Seyit Onbaşı ve Niğdeli Ali’nin gayretleriyle 276 kilogramlık mermiyi taşıdığı heykeli görürüz.
Havuzlar Şehitliği ve Mesire yeri
Seyit Onbaşı heykelinden yaklaşık iki kilometre sonra çeşmelerden akan suların toplandığı Havuzlar Bölgesi’ne geliriz. Bu havuzlardan biri günümüze ulaşmıştır. 12 Haziran 1915 günü Kerevizdere Muharebeleri’nde şehit olan, iki subay ve sekiz askerin kemikleri, 1961 yılında bir dernek tarafından buraya gömülerek, altı metre yüksekliğinde bir anıt şehitlik düzenlemesi yapılmıştır.
Soğanlıdere Şehitliği
Kıyı boyunca 2 kilometre daha gittiğimizde, sol tarafta Karanfil Burnu’nu, sağ taraftaki yükselti üzerinde de Baykuş Bataryası’nı görürüz. Soğanlıdere Vadisi’ne girdiğimizde 7. Tümen Hastahanesi’nde tedavi edilirken şehit olan 600 askerimiz için yaptırılan Soğanlıdere Şehitliği’ni görürüz.
Şahindere Şehitliği
Soğanlıdere Vadisi’nden tırmanarak, sağ tarafımızdaki Behramlı köyü yakınından geçip Şahindere Şehitliği’ne ulaşırız. 1969 vatan evladı için yapılan bu şehitlikte, gerçek, kefensiz gömü yerleri mevcuttur.
Mehmetçik Abidesi ve En büyük Temsili Şehitliğimiz
Soğanlıdere Şehitliği’nden güneye doğru devam ettiğimizde Alçıtepe (Kirte) Köyü’ne varırız. Köyde iki koleksiyon müze, doğuya giden yol üzerinde Alçıtepe Şehitliği’ni görürüz. Bu yörenin en yüksek tepesi olan Alçıtepe’den (Achi Baba) güneye doğru dönen yolun sağında Fevzi Çakmak Paşa’nın karargâhını gördükten sonra “Mehmetçik Abidesi”ne ulaşırız. 59.408 şehit isminin tek tek yazıldığı bu temsili şehitlikteki Mehmetçik Abidesi’nin yüksekliği 41.70 metredir. Rölyefin önündeki düzlük, 18 Mart Zafer Törenleri’nin büyük katılımlarla kutlandığı tören alanıdır.
Fransız Mezarlığı ve Anıtı
Mehmetçik Abidesi’nden deniz kıyısına indiğimizde, Fransızların karargah olarak kullandıkları “Morto Koyu”na, kuzey tarafta yapılan mezarlığa ve kuzey bölgesine 1930 yılında yapılan “Fransız Anıtı”na ulaşırız.
İlk Şehitler Anıtı
Fransız Mezarlığı’nın batısındaki “Kanlı Dere” üzerinden geçtiğimizde, sağ tarafımızda Skew Bridge Cemetery, yaklaşık bir kilometre kuzeyinde de Redoup Cemetery görülür. Geriye dönüp güneye doğru ilerlediğimizde Seddülbahir Köyü’ne geliriz. Burada Hatice Turhan Valide Sultan’ın yaptırdığı kaleyi görürüz .Bu kale 3 Kasım 1914 tarihinde bombalandığında kalenin cephaneliğinin havaya uçması sonunda verdiğimiz seksenaltı şehidin yattığı yeri görürüz.
İngiliz Helles Anıtı
Seddülbahir Köyü’ndeki Savaş Eserleri Müzesi’ni gördükten sonra, güney-batıya doğru yöneldiğimizde, Gelibolu yarımadası’nın en ucundaki Gözcü Baba Tepesi’nde, İngilizlerin en anlamlı anıtlarından biri olan Helles Anıtı yükselir.
Yahya Çavuş Şehitliği
Ezineli Yahya Çavuş kumandasındaki takım ve altmışüç kahraman arkadaşı için 1993 yılında Kültür Bakanlığı’nca bir şehitlik yaptırılmıştır.
Sargı Yeri (Zığındere) Şehitliği
“Son Ok Anıtı”nın yanından Zığındere Vadisi’ne ineriz. Buradaki en büyük açık hava hastanelerimizden biri olan sargı yeri, düşman uçaklarından atılan el bombaları ve gemilerden atılan mermilerle şehit edilen çok sayıda doktor askerimizin anısına düzenlenmiştir.
Nuri Yamut Anıtı
Sargı Yeri Şehitliği’nden güney-batıya doğru gittiğimizde Nuri Yamut Anıtı ile karşılaşırız. Zığındere Muharebelerinde ölen yaklaşık onbin vatan evladının anısına, 1943 yılında, Nuri Yamut Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi (Simülasyon Merkezi)
Kabatepe Tanıtım Merkezi’nin yerine hizmete açılan “Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi”nde “Çanakkale Savaşları” sebepleri, oluşumu ve gelişimi anlatılmaktadır.
Avustralya Anıtı (Lone Pine)
Kanlı Sırt Kitabesi’nin yanından tırmandığımızda onbeş metre yüksekliğindeki Avustralya Anıtı ile karşılaşırız. Avustralya ve Yeni Zelanda askerleri için yapılan bu anıtta, her sene 25 Nisan günü, dini törenler ve kutlamalar yapılmaktadır.
Yarbay Hüseyin Avni Bey Şehitliği
Çataldere’ye doğru inerken Fransız askerlerinin ateşi ile şehit olan 57. Alay Komutanı, Yarbay Hüseyin Avni Bey’in gerçek mezarı vardır. Doğusundaki Çataldere Şehitliği’nde de, yaklaşık ikibin vatan evladı yatmaktadır.
57. Piyade Alayı Şehitliği
Kuzey yönüne doğru ilerlediğimizde Mustafa Kemal’in 25 Nisan 1915 günü “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum” komutu ile taarruz eden ve tamamına yakını şehit düşen 57. Alay’ımızın askerleri yatmaktadır.
Conkbayırı Mustafa Kemal Zafer Anıtı
Mustafa Kemal’in hücum emrini verdiği Conkbayırı’nda, elinde kırbacı ve boynunda dürbünüyle görkemli bir heykeli bulunmaktadır.
Anzak Törenleri Kutlama Alanı
Arıburun Yarları’nın tam alt bölümünde Anzak Tören Alanı bulunmaktadır. Bu alanda her yıl 25 Nisan günü sabahı “Şafak Törenleri” düzenlenmektedir.
Kireçtepe Jandarma Şehitliği
Kuzeye doğru yolumuza devam ettiğimizde ulaştığımız Kireçtepe’de, Gelibolu Jandarma Komutanı Kadri Bey ve jandarma erlerinin gerçek mezarları bulunmaktadır.
Bigalı Köyü ve Atatürk’ün Müze Evi
Kireçtepe’den geriye dönerek, Büyük Anafartalar Köyü Sembolik Şehitliği’ne uğrarız. Kocadere Şehitliği’nden Bigalı Köyü’ne ulaşırız. Mustafa Kemal’in 19.Tümen Komutanı olarak, yaklaşık, bir hafta kaldığı ev “Atatürk Müze Evi” olarak ziyarete açıktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder